ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ (μέρος 1ο)

Οι παρακάτω σημειώσεις γράφτηκαν από τον κουκλοπαίχτη Στάθη Μαρκόπουλο κι εμείς απλά τις δημοσιεύουμε:

Έπαιξα στο δρόμο φυσαρμόνικα πρώτη φορά το 1988 και κουκλοθέατρο το 1992. Από το καλοκαίρι του 1993 μέχρι το 2000, είχα μια σταθερή παρουσία στους δρόμους, ζούσα από αυτό. Είναι απίστευτο πόσα πράγματα ζει κανείς, ακόμα και σε λίγους μήνες δουλειάς, πόσες ιστορίες μαζεύονται. Παρακάτω προσπάθησα να καταγράψω λίγες σποραδικές σημειώσεις -ό,τι μου ήρθε πρώτο στο μυαλό- για διάφορα θέματα που αφορούν αυτό το επάγγελμα.

τι συμβαίνει;  

• Ο δρόμος δεν είναι δηλωμένη θεατρική αίθουσα. Οι φανταστικοί κόσμοι της τέχνης δεν έχουν θέση εκεί. Ο δρόμος είναι το άντρο της ανθρώπινης πραγματικότητας, αυτής που λέμε "αντικειμενικής". Τι συμβαίνει λοιπόν, όταν κάποιος στηθεί και κάνει μια παράσταση κουκλοθεάτρου; Ο περαστικός –ανύποπτος- τραβά το δρόμο του. Ξαφνικά η άκρη του ματιού του πιάνει κάτι να κινείται, κάτι που ξεφεύγει από τις γνωστές ανθρώπινες, σκυλίσιες, γατήσιες κ.λ.π. φιγούρες. Παρόλα αυτά, έχει την πεποίθηση ότι είναι κάτι ζωντανό, αφού βρίσκεται στο δρόμο (χώρος-σύμβολο της ανθρώπινης δραστηριότητας) και κινείται (χωρίς να είναι αυτοκίνητο). Τρομάζει στην ιδέα ότι υπάρχουν άγνωστα σε αυτόν όντα -και μάλιστα στη γειτονιά του- ακόμα όμως δεν του περνάει από το μυαλό να αμφισβητήσει τη ζωντάνια του όντος. Κοιτάει καλύτερα και ανακαλύπτει προς μεγάλη του έκπληξη ότι επρόκειτο για κάτι άψυχο, μια κούκλα που παίζεται από έναν κουκλοπαίκτη. Καθησυχασμένος, λέει: "Άντε μωρέ, κουκλοθέατρο είναι…" (η κοινωνική ασφαλιστική δικλείδα που περιέχεται στην λέξη "τέχνη" λειτουργεί καταπληκτικά). Εκεί όμως που πάει να προσπεράσει (ντροπιασμένος λίγο που ξεγελάστηκε), η κούκλα κάνει κάτι τόσο ζωντανό (ένα βήμα στο χώρο ας πούμε), που τραβάει το βλέμμα του πάνω της, τον κάνει να αμφιβάλλει για μια ακόμα έσχατη φορά· κυριολεκτικά έντρομος, ο περαστικός γυρνά απότομα το κεφάλι, θα ήθελε να πάει να την πιάσει με τα χέρια του, για να διαπιστώσει αν είναι πράγματι ζωντανή ή όχι! Τελικά, αφού πάρει μια βαθιά ανάσα, χαμογελά -ζεστά ή παγωμένα- στον κουκλοπαίκτη σα να του λέει "Ρε μπαγάσα με κοψοχόλιασες…". Η ανθρώπινη τάξη, η κυριαρχία του ανθρώπου στα άλλα όντα αποκαταστάθηκε. Ο φόβος του άγνωστου εισβολέα έσβησε. Μπορεί τώρα να συνεχίσει το δρόμο του ήσυχος και γεμάτος αυτοπεποίθηση.

• Το κουκλοθέατρο δρόμου όλοι το ευαγγελίζονται, αλλά ελάχιστοι το κάνουν.

• Είναι σκληρό επάγγελμα, κουραστικό, αλλά σου προσφέρει την απόλυτη ελευθερία, ένα αρκετά καλό μεροκάματο, πολλές περιπέτειες και κυρίως μια ασύγκριτη εμπειρία, μια σχέση μοναδική με τα εργαλεία και την τέχνη σου· σε αναγκάζει να βαθύνεις κάθε πλευρά της. Αλλιώς δεν κερδίζεις δραχμή.

• Είναι εγκληματικό που οι θεατρικές, μουσικές κ.λ.π. σχολές δεν στέλνουν τους μαθητές τους να παίξουν στο δρόμο για ένα διάστημα. Τους στερούν την καλύτερη εκπαιδευτική εκδρομή.

το κοινό

• Η σχέση με το κοινό του δρόμου (τους περαστικούς) είναι η πιο ευθεία, ειλικρινής σχέση απ’ όλα τα θεάματα (γι΄ αυτό και απαιτητική). Δεν τους έχεις μαντρωμένους σε κλειστό χώρο ούτε έχουν πληρώσει εισιτήριο. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να σηκωθούν να φύγουν.

• Είναι το πιο αξιαγάπητο κοινό του κόσμου. Πραγματικά σου δίνουν να καταλάβεις την ευγνωμοσύνη τους που βρέθηκες στο δρόμο τους.

• Οι τουρίστες είναι το χειρότερο είδος κοινού. Οι ντόπιοι περαστικοί σε πληρώνουν πάντα, γιατί ξέρουν πως αν δεν το κάνουν, αύριο δε θα είσαι εκεί. Θέλουν να είσαι εκεί, γιατί θα είναι κι αυτοί. Οι τουρίστες, παντελώς ανεύθυνοι για την καθημερινότητα του τόπου και με τη νοοτροπία να αρπάξουν ό,τι προλάβουν, βλέπουν την παράσταση, αλλά δεν τους νοιάζει το αύριο. Αυτοί θα ‘χουν φύγει. Συχνότατα έχουν την προστυχιά να σου το δηλώνουν κοροϊδευτικά, ρίχνοντας στο καπέλο σου κέρματα της πατρίδας τους. Οι ίδιοι άνθρωποι στη χώρα τους ίσως να φέρονταν διαφορετικά.

• Οι περαστικοί πληρώνουν ακόμα και θεάματα χειρίστης ποιότητας. Αναγνωρίζουν σ’ αυτόν που τα παρουσιάζει μια πράξη θυσίας: εκτιθέμενος -έστω και κακόγουστα- δημιουργεί ένα μικρό κοινωνικό γεγονός, τους προσφέρει την αναπάντεχη ευκαιρία να σταθούν ο ένας πλάι στον άλλο, να σχολιάσουν, να χαμογελάσουν, να φλερτάρουν και ό,τι άλλο τέλος πάντων κάνουν οι άνθρωποι σε παρόμοιες συνάξεις (π.χ. στην εκκλησία).

η αστυνομία

• Το κρυφτούλι (ή κυνηγητό) με την αστυνομία είναι μέρος του παιχνιδιού. Το μαθαίνει κανείς και γίνεται αναμενόμενο. Πάντα εκνευριστικό, αλλά προβλέψιμο.

• Η σχέση των δημόσιων θεαμάτων με τις αρχές ποικίλουν από τόπο σε τόπο. Αλλού υπάρχουν ελεύθερες ζώνες (π.χ. Άμστερνταμ), αλλού απαγορεύονται εντελώς από την αστυνομία, αλλού απαγορεύονται εντελώς, αλλά η αστυνομία κάνει τα στραβά μάτια, αλλού πρέπει να πάρεις άδεια πληρώνοντας τη δημοτική αρχή (π.χ. ελληνικά νησιά), αλλού πληρώνεις την αστυνομία (π.χ.Βρυξέλλες), αλλού σε εξετάζει ειδική επιτροπή, για να κρίνει την ποιότητα του θεάματός σου (π.χ. Κόβεντ Γκάρντεν) κι αλλού έχεις να κάνεις με αρχαία διατάγματα ενός ανύπαρκτου πια βασιλιά (Ζάππειο). Ούτως ή άλλως, κανείς κουκλοπαίκτης δε νοιάζεται για όλα αυτά.

• Στην περίπτωση που κάνει έφοδο η αστυνομία -πράγμα συχνότατο- είναι μέγιστο λάθος να κάνεις τσαμπουκά και να στήσεις καυγά. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να περάσεις τη νύχτα στο Τμήμα και -το χειρότερο- να σου βουτήξουν τα εργαλεία. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να τα μαζέψεις υπάκουα και, μόλις φύγει το περίπολο, να ξαναστήσεις και να συνεχίσεις τη δουλειά σου στο ίδιο ή σε άλλο σημείο.
  
  
  
  
  
  συνεχίζεται...